پژوهش های مشاوره ای مبتنی بر فرهنگ ایرانی اسلامی
علی بیات؛ حمید رفیعی هنر؛ محمدرضا جهانگیرزاده
چکیده
با وجود سابقه گسترده «خرد» در متون فلسفی و دینی، ورود آن به روان‌شناسی به چند دهه اخیر باز می‌گردد. هدف از این پژوهش، طراحی مدل فرآیندی خرد با تاکید بر آموزه‌های دینی و بررسی میزان روایی آن بود. روش این تحقیق کیفی از نوع داده بنیاد بود و به منظور بررسی روایی محتوایی از روش توصیفی زمینه‌یابی استفاده شد. با تشکیل حوزه معنایی، مفاهیم ...
بیشتر
با وجود سابقه گسترده «خرد» در متون فلسفی و دینی، ورود آن به روان‌شناسی به چند دهه اخیر باز می‌گردد. هدف از این پژوهش، طراحی مدل فرآیندی خرد با تاکید بر آموزه‌های دینی و بررسی میزان روایی آن بود. روش این تحقیق کیفی از نوع داده بنیاد بود و به منظور بررسی روایی محتوایی از روش توصیفی زمینه‌یابی استفاده شد. با تشکیل حوزه معنایی، مفاهیم متناظر با خرد در منابع اسلامی شناسایی شد و در چهار مرحله کدگذاری باز، متمرکز، محوری و انتخابی تجزیه و تحلیل شدند. حاصل این مرحله دستیابی به 1276 کد باز، 344 کد متمرکز، 84 کد محوری، 19 مقوله و 10 مولفه اصلی خرد بود. این مولفه‌ها عبارتند از: علم، تمییز، پردازش ذهنی، مهار، اتقان در عمل، کیاست، فراست، بصیرت، فقاهت و تیزفهمی. سپس، روابط فرضی میان این مولفه‌ها و فرآیند دستیابی به خردورزی بررسی شد. یافته‌ها نشان داد، روابط فرضی میان این ده مولفه در دو سطح «مقوله‌های هسته‌ای» و «حوزه‌های کنش‌وری» طبقه‌بندی می‌شوند. بر این اساس، خرد در هسته دارای عناصر اساسی «شناخت»، «مهار»، «تشخیص»، «پردازش»، و «عمل متقن» است که در حوزه درون‌فردی به «ادراک بهترین منفعت» و حوزه برون‌فردی به «بینش»، «ادراک انگیزه و اهداف درونی»، «ادراک مفاهیم و اشیاء»، و «تیزفهمی» منجر شد. نتایج حاصل، طراحی مدل فرآیندی خردورزی بود که توسط 6 کارشناس علوم اسلامی و روان‌شناسی مورد ارزیابی قرار گرفته و با استفاده از «شاخص روایی محتوایی(CVI)» تحلیل و مطلوب ارزیابی شد. نتایج حاصل از مدل فرآیندی خرد، مقدمه‌ای برای طراحی مقیاس و مداخلات آموزشی و درمانی خرد است.
